Beleid gezonde voeding op de basisschool
- Laatst bijgewerkt:
Hoe zorg je er als Specialist Sportieve en Gezonde School (SSGS’er) voor dat er structureel aandacht is voor gezonde voeding op de basisschool? Het antwoord is: veranker gezonde voeding in het beleid van jouw school. Lees in deze blog alles over de voordelen, een stappenplan voor het opstellen en uitvoeren van beleid en handige tips over gezonde voeding.
Voordelen van gezonde voeding op de basisschool
Waarom is aandacht voor gezonde voeding op de basisschool zo belangrijk? Uit het onderzoeksrapport ‘Effectiviteit van gezonde-schoolactiviteiten’ (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, 2015) komen verschillende voordelen naar voren:
- Leerlingen die op de basisschool activiteiten op het gebied van gezonde voeding krijgen aangeboden, eten meer groenten en fruit dan andere leerlingen.
- Leerlingen die op school drinkwater en educatie over gezond drinken krijgen aangeboden, hebben 30% minder kans op overgewicht.
- Ongezonde voeding hangt samen met slechtere schoolprestaties.
- Leerlingen met overgewicht en obesitas verzuimden ongeveer 20% meer dan leerlingen met een gezond gewicht.
- Een gezonde leefstijl en voedingsactiviteiten hebben kleine positieve effecten op de schoolprestaties van leerlingen met overgewicht en obesitas.
Beleid op maat voor gezonde voeding op jouw school
Voordat je begint met opstellen van beleid voor gezonde voeding, is het goed om te reflecteren op wat jouw school al doet. Zo zorg je voor beleid op maat dat echt past bij jouw school. Bovendien is het zo makkelijker om leraren, ouders en leerlingen mee te krijgen.
Wat gebeurt er al op jouw school op het gebied van gezonde voeding? Wat staat er nu in het beleidsplan? Wat gaat daarvan goed en wat gaat er minder goed? Denk hierbij aan beleidsafspraken op jouw school over de volgende thema’s (ontleend aan de Gezonde School-aanpak):
- Het signaleren van gezondheidsproblemen bij kinderen, bijvoorbeeld met hun gewicht.
- De fysieke schoolomgeving, bijvoorbeeld de momenten waarop op school wordt gegeten of eten wordt aangeboden (traktaties, pauzes, bij evenementen).
- De sociale schoolomgeving, bijvoorbeeld hoe ouders worden betrokken bij afspraken die gemaakt worden over gezonde voeding.

Stappenplein beleid gezonde voeding basisschool
Nu je de huidige situatie op jouw school in kaart hebt gebracht, is het tijd om beleid op te stellen, te communiceren en uit te voeren. Een voedingsbeleid schept duidelijkheid voor de betrokkenen en verankert gezond eten en drinken binnen de school. Het Voedingscentrum biedt een stappenplan voor het maken van beleid voor gezonde voeding op de basisschool.
Stap 1: Maak je voedingsbeleid
Een nieuw voedingsbeleid voor je school hoeft niet in één keer gerealiseerd te worden. Het is zelfs beter om het stap voor stap te doen. Betrek leraren, ouders en leerlingen hier nauw bij. Laat collega’s bijvoorbeeld meedenken tijdens vergaderingen, stuur een enquête naar ouders en vraag leerlingen om hun ideeën. Op deze manier creëer je draagvlak voor jouw beleid. Daardoor heb je meer kans dat je iedereen meekrijgt met de uitvoering.
Vind je het lastig om te beginnen en je ideeën concreet te maken? Gebruik dan het voorbeeld voedingsbeleid van het Voedingscentrum ter inspiratie.
Stap 2: Communiceer je nieuwe voedingsbeleid
Communicatie is essentieel om de leerkrachten, ouders en leerlingen mee te krijgen met de nieuwe beleidsafspraken over gezonde voeding. Wat zijn de gevolgen van het nieuwe beleid? En waarom zijn bepaalde keuzes gemaakt?
Zet verschillende middelen in om het nieuwe voedingsbeleid te communiceren. Denk bijvoorbeeld aan de website, de schoolgids, sociale media, de nieuwsbrief, flyers en posters. Houd de toon positief en communiceer helder waarom het nieuwe beleid voordelen oplevert voor zowel de leerlingen, de ouders als de leerkrachten.
Stuit je toch op weerstand? Leg dan nogmaals uit waarom juist deze keuzes zijn gemaakt. Maar reflecteer ook op je beleid. Misschien ga je wel te snel? Doe in dat geval een stapje terug.
Stap 3: Houd het levendig en leuk
In deze laatste stap zorg je ervoor dat leerkrachten, ouders en leerlingen zich aan het nieuwe beleid houden. Zo maak je het beleid onderdeel van de identiteit van de school. Het is dan bijvoorbeeld een automatisme geworden om gezonde traktaties uit te delen en water te drinken.
De volgende tips helpen je om het beleid op de lange termijn te realiseren:
- Leg de nadruk op wat er al goed gaat. Beloon leerkrachten, ouders en leerlingen als ze het goed doen of zet ze in het zonnetje.
- Herinner met regelmaat aan het nieuwe voedingsbeleid. Veranderingen doorvoeren vraagt om een lange adem. Soms vallen leerkrachten, ouders of leerlingen weer terug in oude gedragspatronen. Breng de nieuwe beleidsafspraken over gezonde voeding dan op een positieve manier onder de aandacht.
- Bedenk van tevoren wat je doet als afspraken niet worden nageleefd. Stuur je ongezonde traktaties bijvoorbeeld mee terug naar huis of niet? Houd in gedachten dat het goed is om consequent te zijn, maar dat te streng zijn vaak averechts werkt.
Tips gezonde traktaties op de basisschool
Heb je al ideeën voor nieuw beleid voor gezonde voeding op jouw school? Vooral traktaties roepen vaak discussie op. Waar trakteert de school op tijdens de feestdagen? En waar mogen leerlingen elkaar op trakteren als ze jarig zijn?
Waarschijnlijk heb je in je beleidsafspraken traktaties opgenomen. Maar heb je er ook al over nagedacht wat je doet als kinderen en ouders zich niet aan de afspraken houden? En hoe je als school de afspraken duidelijk communiceert met de ouders?
Sommige scholen hebben traktaties van leerlingen helemaal afgeschaft. Traktaties zijn namelijk vaak niet alleen ongezond en te groot, maar zorgen ook voor sociale druk en competitie tussen ouders. Welke alternatieven zijn er?
- Een eigen koektrommel, waarmee de jarige rond mag gaan. In deze trommels zitten kleine koekjes of snoepjes. De school vult deze trommel.
- De ouderraad is verantwoordelijk voor de traktaties en zorgt ervoor dat de traktatiekast altijd gevuld is met kleine verantwoorde traktaties. De jarige job mag dan zelf iets uit de kast kiezen om te trakteren.
- Er wordt helemaal niet getrakteerd. In plaats hiervan wordt de jarige in het zonnetje gezet. De kleuters maken bijvoorbeeld allemaal een tekening voor de jarige en bij de bovenbouw worden er gedichtjes gemaakt.
Een gezond voedingsbeleid op jouw basisschool
Hoe is het beleid over gezonde voeding nu op jouw school? En heb je al ideeën om het te verbeteren, bijvoorbeeld omtrent het traktatiebeleid? Onze tips en het stappenplan van het Voedingscentrum helpen je om je eigen beleid op te stellen dat past bij jouw school.
Wil je nog meer tips, inspiratie en nieuws ontvangen? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief.
Auteurs:
– SSGS Redactieteam