Een sportieve en gezonde school: wat, waarom en hoe?

Laatst bijgewerkt: 30 november 2021

Ons streven is dat iedere school in 2030 een Specialist Sportieve en Gezonde School (SSGS’er) heeft. Structureel aandacht besteden aan gezondheidsthema’s blijkt in de praktijk namelijk erg lastig. Een SSGS’er op school biedt hier uitkomst. Lees in deze blog wat een sportieve en gezonde school inhoudt, waarom het belangrijk is en hoe het in de praktijk werkt.

Wat is een sportieve en gezonde school?

Het idee van de Gezonde School komt uit de onderwijsagenda die in 2012 is opgesteld in opdracht van de ministeries van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap en Volksgezondheid, Welzijn & Sport. Het hoofddoel van deze agenda is het stimuleren van scholen om te komen tot een schoolbeleid voor bewegen, sport en een gezonde leefstijl. Scholen die structureel aan gezondheidsthema’s werken mogen zich profileren als ‘Gezonde School’.

Het vignet Gezonde School is een kwaliteitskeurmerk voor scholen die bewezen hebben sportief en gezondheid te zijn. Wat komt hierbij kijken? Educatie over bijvoorbeeld gezonde voeding en beweging, maar ook een gezonde schoolomgeving, signaleren en doorverwijzen, leerlingenzorg en regelgeving. Deze activiteiten moeten planmatig worden uitgevoerd en structureel en integraal zijn. Oftewel, ze moeten verankerd zijn in het beleid en de visie van de school.

Opleidingen Specialist Sportieve en Gezonde School

Hoe ga je hier nu op jouw school mee aan de slag? In de beginfase van de Gezonde School was dit afhankelijk van een enthousiaste directeur of leerkracht. Monique van Ark (werkzaam aan de Hogeschool Leiden en projectleider PABO ‘Specialist Sportieve en Gezonde School’) wilde hier graag verandering in brengen, zo vertelt ze in een artikel over het ontstaan van SSGS in GLOS (2018). Er was in die tijd nog geen leerkracht die de taak had om de eigen school structureel gezonder te maken.

In samenwerking met de Gezonde School, het Voedingscentrum, het RIVM en andere experts is er een curriculum ontwikkeld die dit gat dicht. Via de post-hbo opleiding en de specialisatie binnen de PABO worden (toekomstige) leerkrachten opgeleid tot Specialist Sportieve en Gezonde School. Zij dragen de Gezonde School uit en waarborgen dat er structureel aandacht is voor de gezondheidsthema’s op hun school.

De gezondheidsthema’s van SSGS zijn: bewegen en sport, voeding, welbevinden, fysieke veiligheid, milieu en natuur, roken en alcohol, mediawijsheid en relaties en seksualiteit.

Drie punten zorgen voor de succesformule van een sportieve en gezonde school:

Structurele aandacht. Projecten op school over gezondheid zijn vaak tijdelijk. De waarde van de SSGS’er is dat hij of zij het structureel inbedt in het beleid en de visie van de school.
Een kant-en-klaar beleid leveren die voor elke school werkt is onmogelijk. De SSGS’er werkt echter samen met alle betrokkenen en weet precies wat er past bij de visie, populatie en locatie van zijn of haar school. Daardoor krijg je beleid op maat.
Geen extra tijdsinvestering of kosten. Zowel tijd als geld is schaars in het onderwijs. De SSGS’er boekt hier winst, omdat het een leerkracht is die een eigen klas heeft en daarnaast als taakbeleid de functie van SSGS’er uitvoert. Net zoals een ICT-specialist of cultuurcoördinator op school.

Waarom een sportieve en gezonde school van belang is

Waarom zou je investeren in het volgen van de opleiding SSGS? Een sportieve en gezonde school levert veel voordelen op voor zowel leerlingen, ouders als leerkrachten. Ook de school als geheel profiteert ervan. De Gezonde School heeft de voordelen overzichtelijk op een rijtje gezet.

Een school die structureel aandacht besteedt aan gezonde en sportieve thema’s heeft veel te bieden voor de leerlingen:

Gezonde leerlingen zitten vaak beter in hun vel.
Dit welbevinden draagt bij aan betere schoolprestaties en dringt voortijdig schoolverlaten terug.
Leerlingen leren bewuste en gezonde keuzes maken waar ze ook later in hun leven profijt van hebben.

Ook de ouders profiteren ervan:

Hun kinderen zijn beter in staat tot het maken van bewuste en gezonde keuzes.
Ouders hebben de mogelijkheid om bewust te kiezen voor een school met een SSGS’er als ze een gezonde leefstijl belangrijk vinden.
Het wordt makkelijker om kinderen gezond op te voeden als het ook op school gestimuleerd wordt. Bovendien kunnen ouders thuis makkelijker aansluiten bij ‘lastige’ thema’s die al op school zijn behandeld, zoals seksualiteit en mediagebruik.

Bovendien levert het veel op voor de leerkrachten op school:

Voor veel leerkrachten is aandacht besteden aan een persoonlijk thema als gezondheid interessant. Ze leren hoe ze gezondheidsproblemen signaleren en hoe ze daarop moeten reageren.
Doordat leerlingen beter in hun vel zitten en minder verzuimen, verloopt het leerproces beter. Dit vraagt minder energie van de leerkracht.
Een gezonde leefomgeving op school draagt ook bij aan het welzijn van de leerkrachten zelf. Zo wordt het werk plezieriger en daalt het ziekteverzuim.

Tot slot heeft een sportieve en gezonde school voordelen voor de school zelf:

De aanpak van de Gezonde School helpt om prioriteiten te stellen en keuzes vast te leggen. Zo gebruik je je schaarse tijd en geld efficiënt en doelgericht.
De betrokkenheid van de ouders versterkt bij het samen delen van de verantwoordelijkheid van de gezonde leefstijl van de kinderen.
Door structureel aandacht te besteden aan de gezondheidsthema’s kun je het eerder besproken vignet aanvragen. Hiermee laat je zien dat je school een ‘Gezonde School’ is. Zo zet je je school op de kaart als een sportieve en gezonde school.

Praktijkvoorbeeld: Sjabloomschool te Katwijk

Hoe maak je van jouw school structureel een sportieve en gezonde school? Als opgeleide Specialist Sportieve en Gezonde School heb je niet alleen kennis over de gezondheidsthema’s, maar bezit je ook de vaardigheden om het beleid van binnenuit te veranderen. Hiervoor werk je samen met je collega’s, de directie en externe specialisten. Zo draag je als school de (mede)verantwoordelijk voor de gezondheid van de kinderen.

De werkwijze van de SSGS’er laat zich het beste tonen in de praktijk. GLOS heeft in 2018 verslag gedaan over hoe twee studenten van de PABO-specialisatie SSGS de Sjabloomschool in Katwijk gezonder hebben gemaakt. Justin Koemans vertelt dat ze gestart zijn met een inventarisatie van de wensen van de ouders van de leerlingen. Vervolgens zijn ze gaan kijken naar de behoeften van de school en het draagvlak voor maatregelen en activiteiten op het gebied van bewegen en gezond eten en drinken. De grootste uitdaging is namelijk om draagvlak te krijgen voor veranderingen.

Nieuwsgierig naar hoe ze dit precies aangepakt hebben? Lees dan het hele artikel ‘PABO-stagiaires maken Sjabloomschool gezonder’.

Enthousiast over een sportieve en gezonde school?

Wil je ook jouw school structureel sportiever en gezonder maken? Bij publicaties en het kenniscentrum vind je veel informatie over de verschillende gezondheidsthema’s, verandering bewerkstelligen binnen het onderwijs en interviews met (toekomstige) SSGS’ers. Bovendien hebben we een nieuwsbrief voor geïnteresseerden die op de hoogte willen blijven van relevant nieuws.