Succesvolle veranderingsprocessen in het onderwijs

Laatst bijgewerkt: 20 augustus 2021

Hoe realiseer je veranderingsprocessen in het onderwijs? Met alleen enthousiasme maak je misschien een goede start, maar red je het niet op de lange termijn. Je hebt kennis over gedragsverandering nodig om draagvlak te creëren onder je collega’s en het schoolbestuur.

Specialist Sportieve en Gezonde School als gedragsveranderaar

Bij onze post-hbo opleiding en specialisatie binnen de pabo leiden we (toekomstige) leerkrachten op tot Specialisten Sportieve en Gezonde School (SSGS’ers). Als SSGS’er heb je verschillende rollen binnen het onderwijs. Een van die rollen is de specialist als veranderaar. Blijvende veranderingsprocessen in het onderwijs realiseren is niet makkelijk en afhankelijk van verschillende factoren. Hierbij werk je als SSGS’er niet alleen intensief samen met je team binnen de school, maar ook met externe experts zoals de GGD.

Wil je aan de slag met verandering en jouw school sportiever en gezonder maken? Kijk dan naar de aanpak van de Gezonde School. Deze aanpak gebruiken we ook bij onze opleiding. Het sluit aan bij wat de school al doet om de gezondheid te bevorderen en versterkt wat goed gaat. De aanpak bestaat uit drie fasen: voorbereiden, uitvoeren en evalueren. Zo werk je doelgericht en efficiënt aan een gezonde leefstijl van de leerlingen.

Ben je benieuwd hoe jouw school er nu voor staat? Doe hier de test en ontdek hoe gezond jouw school is!

Integrale aanpak voor veranderingsprocessen in het onderwijs

Veranderingsprocessen die leiden tot verbeteringen op de lange termijn zijn gebaseerd op een mix van strategieën. Anders gezegd: ze steunen op meerdere pijlers. De Gezonde School noemt vier pijlers als basis voor verandering: educatie, schoolomgeving, signaleren en beleid. Als SSGS’er pas je deze pijlers toe bij veranderingsprocessen voor bijvoorbeeld bewegen en sport, mediawijsheid, duurzaamheid en gezonde voeding.

Wat houden deze pijlers precies in?

Educatie: als SSGS’er en veranderspecialist zorg je ervoor dat leerlingen hun kennis vergroten, vaardigheden ontwikkelen en positief denken over een gezonde leefstijl. De school besteedt in de lessen structureel aandacht aan het gekozen gezondheidsthema.
Schoolomgeving: de school stimuleert gezond gedrag door aanpassingen in de fysieke omgeving (denk bijvoorbeeld aan het schoolplein) en aandacht voor de sociale omgeving zoals de ouders.
Signaleren: leraren en andere medewerkers op school herkennen op tijd gezondheids- of leefstijlproblemen bij hun leerlingen. Ze weten hoe ze daar op de juiste manier mee omgaan en wanneer een verwijzing naar passende hulpverlening nodig is.
Beleid: de school legt de plannen en maatregelen voor de bevordering van de gezondheid vast in het schoolbeleid. Zo blijft er structureel aandacht voor de gezondheid van leerlingen.

Waarom duurzame verandering zo lastig is

Ondertussen heb je waarschijnlijk begrepen dat veranderingsprocessen niet makkelijk zijn. Duurzame gedragsverandering in het onderwijs is afhankelijk van allerlei persoonlijke en omgevingsfactoren. Neem bijvoorbeeld het drinken in de klas. Water drinken is gezonder dan suikerhoudende drankjes. Toch zie je kinderen vaak de ongezondere drankjes drinken.

Hoe komt dat? Waarschijnlijk is het een mix van de regels in de klas, de keuze van de ouders, het beleid van de school, de temperatuur in de klas, de voorkeuren of gewoonten van de kinderen zelf, de sociale druk en de reclame waaraan ze blootgesteld worden. Juist daarom is een succesvol veranderingsproces een integrale aanpak, gebaseerd op de vier pijlers.

Menselijk gedrag is niet altijd rationeel en gepland, zo leert het lesmateriaal van de SSGS-opleiding ons. Veel dingen gaan automatisch, oftewel onbewust. Gewoonten spelen hierbij een belangrijke rol. Als we een voornemen hebben om ons gedrag te veranderen, zoals meer water drinken, moet dat concurreren met onze ingesleten gewoonten. Op de automatische piloot grijpen we toch weer dat blikje cola of vruchtensapje.

Dit geldt niet alleen voor persoonlijke verandering, maar ook voor verandering binnen het onderwijs. Een hele school verander je niet zomaar! Als SSGS’er leer je daarom goed oog houden voor de wensen van de betrokkenen en de inrichting van de omgeving.

Krijg de hele school in beweging met een succesvol veranderingsproces

De opleiding Specialist Sportieve en Gezonde School geeft handvatten om succesvol veranderingen te realiseren in het onderwijs. Wil je alvast waardevolle tips opdoen en leren van een veranderingsproces in de praktijk? Lees dan het artikel ‘Hoe krijg je een hele school in beweging?’ (eerder gepubliceerd in het vakblad Zorg Primair), door Monique van Ark, landelijk projectleider SSGS en docent bewegingsonderwijs en coördinator pabo sportklas aan de Hogeschool Leiden.